Het idee van een coöperatie is simpel: het is een winkel die bestuurd wordt door zijn klanten, in plaats van uit een zakelijk belang. De eerste coöperaties werden in Engeland opgericht als reactie op bedrijven die hun arbeiders dwongen in de bedrijfswinkel te kopen. Het idee werd in Nederland en vele andere landen overgenomen, en tegenwoordig zijn er bloeiende coöperaties in vele Europese landen, maar ook in bij voorbeeld Israel en Japan. Oorspronkelijk waren er veel kleine coöperaties in Nederland, vaak met maar een of twee winkels, maar de voordelen van een grotere schaal telden ook bij de coöperaties, dus later zijn er veel gefuseerd.
Uiteraard werd een dergelijke poging van de arbeiders om de macht in eigen hand te houden niet overal gewaardeerd. Coöperaties probeerden zo veel mogelijk neutraal te blijven, maar ze werden in Nederland al heel snel als `socialistisch’ beschouwd, en door de andere zuilen met alle mogelijke middelen bestreden. Niettemin waren er in de bloeiperiode (1966) ongeveer 400.000 mensen lid van de coöperaties (ongeveer 3% van de Nederlandse bevolking), en ze werden bediend door ongeveer 850 winkels, variërend van supermarkten tot slagers en bakkers. Daarna ging het echter snel bergafwaarts: door een grote fusiedrift en een aantal verkeerde beslissingen (waarvan naar mijn mening het aanstellen van een kopstuk van een van de commerciële concurrenten als directeur een belangrijke is), kwamen in 1973 alle winkels en productiebedrijven in handen van de commerciële concurrenten.
Coöperaties zijn niet helemaal dood in Nederland; een aantal onafhankelijke coöperaties ontsnapten aan de commerciële dodelijke omhelzing, de naam ‘COOP’ werd vrijgekocht, en nu is er weer een echte COOP, al zijn ze lang niet zo groot meer als in hun bloeiperiode. Maar wie weet.
In het centrum van Schiedam is er museum over de coöperaties: het Nationaal Coöperatie museum. Het museum is meer is dan een verzameling oude of mooie voorwerpen; het is een monument ter nagedachtenis van de coöperaties in Nederland. Het museum is gevestigd in een originele coöperatie winkel; de entree is een winkeltje, daarachter is het originele woonverblijf, en dan begint het museum over de coöperaties. Het museum is klein, maar de enthousiaste rondleidingen zijn heel interessant.
See on: Google maps, OpenStreetMap
(Bron van de afbeelding: de website van het Nationaal Coöperatie museum)
Geef een reactie